De kerfstok van Facebook

Zoals een hippe, moderne CEO dat beaamt, stelt Marc Zuckerberg zichzelf elk jaar een persoonlijke uitdaging. Voorheen waren dat nogal triviale zaken, zoals Chinees leren of alle Amerikaanse staten bezoeken. In 2018 is zijn goede voornemen echter een serieuze zaak: hij gaat zich focussen op het oplossen van de ‘serieuze problemen’ van Facebook. ‘Facebook heeft veel werk aan de winkel – of dat nu gaat om het beschermen van onze gemeenschap tegen haat en mishandeling, het verweren van bemoeienis door regeringen, of het ervoor zorgen dat Facebook een goede tijdsbesteding biedt.’ Hoe goed zijn voornemens ook zijn, 2018 was een vreselijk jaar voor zijn bedrijf.

25 januari: Boze woorden van George Soros

Het duurt niet lang voordat Facebook zijn eerste zware klap van 2018 te verduren krijgt. De Amerikaans-Hongaarse filantroop George Soros geeft een toespraak op het World Economic Forum in Davos, Zwitserland. In zijn toespraak heeft Soros geen goed woord over voor de techgiganten van tegenwoordig, en ook Facebook krijgt het zwaar te verduren.

‘Kolen- en oliecoöperaties buiten de fysieke wereld uit; social mediabedrijven buiten de sociale wereld uit. Dit is schandelijk aangezien social mediabedrijven beïnvloeden hoe mensen denken, zonder dat ze de gebruikers dit zelf doorhebben. Dit heeft verstrekkende gevolgen voor het functioneren van de democratie, in het bijzonder voor de integriteit van verkiezingen.’ Vooral dat laatste zal Facebook gedurende 2018 blijven achtervolgen.

7 maart: Facebook als haatverspreider

Maart zou de boeken ingaan als een van de meest destructieve maanden uit de geschiedenis van Facebook. In Sri Lanka zijn er op dat moment zware – zelfs dodelijke - anti-moslimdemonstraties gaande. Volgens de regering doet Facebook er niets aan om de verspreiding van haat op het platform tegen te gaan. Daarom wordt er besloten om de toegang tot het sociale netwerk te verbieden. Facebook beschuldigt de Sri Lankaanse regering er op zijn beurt van de vrije toegang tot informatie te belemmeren.

Niet veel later – op 12 maart – wordt Facebook er nogmaals van beschuldigd een platform voor haatverspreiding te zijn. VN-onderzoekers veroordelen Facebook voor de grote rol die het platform zou hebben gespeeld in het aanwakkeren van een mogelijke genocide op de Rohignya. ‘Facebook is veranderd in een beest en niet in wat het had moeten worden’, aldus één van de onderzoekers.

17 maart: ‘Cambrige Analytica’ komt aan het licht

17 maart wordt de angst van George Soros werkelijkheid. Klokkenluider Christopher Wylie doet in The Observer uit de doeken hoe het bedrijf Cambrige Analytica de gegevens van miljoenen Facebook-gebruikers gebruikt om de Amerikaanse presidentsverkiezingen te sturen.

Middels een op het eerste gezicht onschuldige quiz verzamelt het onderzoeksbureau Cambrige Analytica gegevens van Amerikaanse Facebookgebruikers. Wat zij echter niet weten, is dat het bureau ook de gegevens van al hun vrienden verzamelt. Het resultaat is een collectie gegevens van zo’n 50 miljoen Amerikanen. Deze data wordt ingezet om gerichte propaganda op mensen hun Facebook te laten zien en op die manier de verkiezingen te sturen. Niet alleen Cambriga Analytica krijgt internationaal kritiek, Facebook krijgt het nog veel zwaarder te verduren.

7 april: Bye Bye Facebook

In de weken die volgen, proberen Facebook en Marc Zuckerberg de scherven op te rapen. Excuses worden aangeboden en verbetering wordt beloofd, het mag echter niet meer baten. Wereldwijd wordt er kritiek geuit op Facebook; invloedrijke mensen zoals Elon Musk verlaten het sociale netwerk uit angst en protest.

In Nederland bereikt deze tegenbeweging zijn hoogtepunt op 7 april. Op die dag roept Arjen Lubach met zijn actie ‘Bye Bye Facebook’ in Zondag met Lubach op tot het massaal verlaten van Facebook. Achteraf blijkt de schade mee te vallen, maar het denkbeeld van de publieke opinie over Facebook is wel degelijk veranderd.

LEES OOK: Waarom we Facebook toch blijven gebruiken

10 april: Mark Zuckerberg in een pak

Op 10 april ziet de wereld Mark Zuckerberg zoals we hem gewoonlijk nooit zien. Hij heeft zijn iconische grijze T-shirt ingeruild voor een pak. Het voelt onwennig, maar niet zo onwennig als Mark Zuckerberg zich moet hebben gevoeld. Van machtige CEO naar kwetsbare verdachte, het is nogal een verschil.

Twee dagen lang leggen senatoren Zuckerberg het vuur aan de schenen. Hoewel het een serieus verhoor is, levert de onwetendheid van de senatoren af en toe hilarische momenten op. Bijvoorbeeld wanneer een senator vraagt hoe Facebook geld verdient. Met een geamuseerde lach antwoordt Zuckerberg: ‘Senator, we verkopen advertenties.’ Uiteindelijk belooft Mark Zuckerberg om een bredere kijk te nemen op de verantwoordelijkheid van Facebook.

28 september: Miljoenen Facebook-accounts op straat

Na een relatief rustige zomer komt Facebook op 28 september weer volop in het nieuws. Het sociale netwerk brengt zelf naar buiten dat er een aanval op Facebook is geweest die de hackers toegang geeft tot de gegevens van en controle over bijna 50 miljoen Facebook-accounts.

14 december gaat Facebook nogmaals de fout in. Dit keer zijn het de foto’s van 6,8 miljoen gebruikers die openbaar gemaakt worden. Het gaat om foto’s die gebruikers wel hebben geüpload, maar nooit hebben gepost. Hiermee komt aan het licht dat Facebook ook zaken bewaart die gebruikers verwijderen.

19 december: Facebook aangeklaagd

Op 19 december komt het jaar van Facebook tot een vreselijk einde. De algemeen aanklager van Washington DC heeft een rechtszaak aangespannen tegen het sociale netwerk. De aanklacht: Cambrige Analytica toestaan om de persoonlijke data van haar gebruikers te verzamelen. Het is de eerste aanklacht van deze aard ooit en markeert een keerpunt in zowel het recht als het online landschap.