Analyse: Blunders en oorlog in de mobiele sector

Hewlett-Packard is met afstand 's werelds grootste leverancier van desktops, laptops en notebooks. In het tweede kwartaal gingen er bijna 15 miljoen over de toonbank. Dell, de nummer twee, kwam niet verder dan 10,6 miljoen. En de toekomst leek zonnig. Vorig jaar betaalde HP meer dan een miljard dollar voor webOS, een besturingssysteem ontwikkeld voor smartphones met vingergevoelige beeldschermen.

In februari werd de Touchpad onthuld als grote concurrent van de iPad. WebOS was vernieuwend en heel gebruiksvriendelijk, schreef de vakpers. Het gemak van iOS gecombineerd met de flexibiliteit van Android. HP's nieuwe CEO Leo Apotheker wilde webOS uitbouwen tot een "breed en heel massaal platform" voor desktops, laptops, notebooks, tablets, smartphones en printers, om de uitwisseling van informatie sterk te vereenvoudigen - ook voor de makers van apps. Vanaf komend jaar zou elke HP-pc naast Windows ook webOS draaien.

In de kliko

In juli lag de Touchpad in Amerikaanse, Europese en Australische winkels, als eerste stap op weg naar massale glorie. Maar al op 18 augustus ging de stekker eruit. Niet alleen de Touchpad verdween in de kliko. In het vierde kwartaal beëndigt HP alle activiteiten rond webOS. De productielijnen voor zowel de Veer en Pre3 smartphones als de Touchpad worden stopgezet. En als daverende klap op de vuurpijl: De Personal Systems Group (PSG) gaat in de verkoop. HP neemt afscheid van alles wat op een pc lijkt. Compaqs, Pavillions, Touchsmarts, wie er nog zin in heeft mag het overnemen. Het klinkt als een staatsgreep, maar Apotheker leeft en heeft de macht nog in handen.

Het was niet genoeg voor een week. Drie dagen voor de HP-bom ontplofte, gooide Motorola de mobiele handdoek in de ring. De Mobility-divisie werd voor 12,5 miljard dollar verkocht aan Google.
Waarom dit alles? En wat betekent het voor onze ict?

Tableteffect

Tijdens een telefonische bijeenkomst met analisten gaf Apotheker de schuld aan het "tableteffect" en de economische stagnatie. Maar dat is nogal kort door de bocht. Bij Apple lijken de klassieke draagbare computers en desktops geen last te hebben van tablets, integendeel. Hun verkoopcijfers waren in het tweede kwartaal respectievelijk 21 en 14 procent hoger dan een jaar eerder. Je zou zelfs kunnen denken aan een omgekeerd tableteffect - tevreden gebruikers van iPhones en iPads die er een Macbook of iMac bijkopen. Lenovo haalde echter vergelijkbare cijfers, met weinig meer dan gewone pc's in het assortiment.

Verder was HP met drie procent groei in pc's geen grote verliezer zoals Acer, die 20 procent inleverde. Daar legden iPads wel gewicht in de schaal, want Acer had met name last van de gehalveerde vraag naar de kleinste pc's, de netbooks. Toch wil Acer zich terug in de markt vechten, terwijl HP ineens slappe knieën heeft.

Voor de meeste leveranciers van hardware en software betekent het tableteffect juist nieuwe kansen, die gretig worden aangepakt. In het eerste kwartaal had de iPad nog meer dan 90 procent van de tabletmarkt in handen. Halverwege het jaar was dat aandeel gezakt tot 61 procent, volgens marktanalist Strategy Analytics. Verreweg het grootste deel van het verschil ging naar Android-tablets van Motorola, Samsung en HTC. Daar had de Touchpad een plek kunnen veroveren. Als HP niet zo onvoorstelbaar had geblunderd.

Haperend en onveilig

De Touchpad die in juni de recensenten bereikte, was verre van af. Email- en foto-apps die meer dan eens niet verder kwamen dan een leeg scherm, virtuele toetsen die soms niet of heel traag reageerden. En te veel vastlopers die zich slechts lieten verhelpen met een koude start. Tablets en smartphones maken zich geliefd door hun omgangsvormen. Ze hebben minder mogelijkheden dan een pc, maar wat ze kunnen doen ze vlot, plezierig en vooral zonder haperen. Zo niet, dan maken ze zich juist gehaat.

Bovendien werd al in april duidelijk dat de makers van webOS zich nog geen seconde hadden beziggehouden met de beveiliging. Onderzoekers rapporteerden dat ze wel heel gemakkelijk konden inbreken; een sms met wat html erin was voldoende voor een volledige kraak. Zwakke punten waren te verwachten, want webOS is technisch weinig meer dan een browser. Apps voor het platform worden geschreven in Javascript en html. Maar het fruit voor crackers hing wel heel laag aan de boom, schreven de onderzoekers.

250.000 patenten

Falend management was de belangrijkste oorzaak van dit fiasco. Binnen HP heeft webOS kennelijk weinig kans van slagen. Daarmee vervalt de met zoveel stelligheid aangekondigde nieuwe strategie voor de PSG. Voor Apotheker is afscheid het enige geloofwaardig alternatief. HP gaat zich voortaan richten op cloud-computing en op vooral zakelijke dienstverlening.

Het is de vraag of een volgende eigenaar wél iets kan met webOS als afzonderlijk 'ecosysteem'. Veel aannemelijker lijkt de toepassing van sommige ideeën in Windows, iOS of een variant op het thema Android, afhankelijk van wie de boedel overneemt. Het is zelfs denkbaar dat webOS wordt gekocht als niet meer dan een verzameling van circa 2000 patenten. Wat ons terugbrengt bij Google en Motorola Mobility.

Google is niet of nauwelijks geïnteresseerd in het maken van hardware. De 12,5 miljard dollar worden betaald voor 17000 patenten, onmisbaar als verdediging in rechtzaken. Volgens David Drummond (Googles topman voor rechtenkwesties) voeren met name Apple, Microsoft en Oracle een "vijandige, georganiseerde campagne tegen Android." Een smartphone kan onderwerp zijn van wel 250.000 exploiteerbare meningsverschillen over patenten, zegt hij. Onze concurrenten spannen samen bij de aankoop van oude patenten (recent van Nortel, voor 4,5 miljard dollar) en gebruiken ze om Android duurder te maken voor iedereen.

Alleen in Nederland

Google verleent gratis licenties voor het gebruik van Android aan alle fabrikanten van smartphones. Dat geeft Microsoft weinig kans om te verdienen aan mobiele versies van Windows. Via (dreigen met) rechtszaken wordt alsnog winst gemaakt op smartphones; zo betaalt HTC intussen per geproduceerde smartphone vijf dollar voor licentierechten - aan Microsoft, niet aan Google. Waardoor Microsoft nu veel meer verdient aan Android dan aan Windows Phone.

En HTC is nog lang niet klaar, want in juli oordeelde een Amerikaanse rechter dat Android smartphones twee patenten van Apple overtreden. Dat zou kunnen leiden tot een verkoopverbod in de VS. Niet zo heel vergezocht, want intussen verbood een Duitse rechter voorlopig de verkoop van Samsungs Galaxy Tab 10.1 in Duitsland, waar Apple vanwege verschillen in de wetgeving een afzonderlijke rechtszaak moest beginnen. Die leidde op 24 augustus tot een verbod op de verkoop van Galaxy smartphones, dat halverwege oktober zal ingaan.

Samsung zegt zich hieruit te gaan redden met een kleine wijziging van de software. Maar Apple jaagt Samsung zonder twijfel op extra kosten. Gezien de papierdunne marge op tablets (enkele procenten) is dat al pijnlijk genoeg. Drummond: "Het ecosysteem rond Android wordt bedreigd. We zullen ons best doen om het te beschermen."

Oorlog

Tussen de 17000 patenten van Motorola Mobility zitten heel wat bruikbare wapens. Ze betreffen onder andere antennes en andere radiotechniek, dienstverlening gebaseerd op locatie, gebruik van touchscreens en videotechniek. Al voor de overname door Google liepen er rechtzaken tegen zowel Microsoft als Apple, over onder andere Xbox, iPhone 4 en iPad. Google maakt daar ongetwijfeld meer werk van.

We zien pas het begin van een oorlog die waarschijnlijk zal leiden tot een afnemend aantal leveranciers in de markt voor pc's en mobiele ict. En uiteindelijk zullen de tientallen miljarden die worden besteed aan patenten en rechtszaken - in plaats van innovatie - een schadelijk effect hebben op de verhouding tussen prijs en kwaliteit. Alleen de advocaten worden hier beter van.