50 jaar de wet van Moore

Bepalend

Terugkijkend kunnen we wel stellen dat Gordon Moore gelijk heeft gekregen, maar nog belangrijker: dat deze voorspelling bepalend is gebleken voor de ontwikkeling van onze moderne samenleving. We kunnen zelfs spreken van de gouden regel voor de elektronicaindustrie. De wet van Moore is de drijvende kracht achter het ongekend hoge tempo van technologische innovatie, dat maar blijft doordraaien. Anno 2015 worden de smartphones steeds lichter en de laptops steeds dunner. En met de jaren wordt Moore’s vooruitziende blik almaar bevestigd.

Verdubbeling

Gordon Moore voorspelde in 1965 dat er elke twee jaar een verdubbeling zou plaatsvinden van het aantal transistors in een chip. Zoiets heet ook wel een ‘samengestelde groei’. Dus: 1, 2, 3, 8, 16, 32 enzovoorts. Mensen verklaarden hem toentertijd voor gek, wat gezien de tijdsgeest niet eens heel raar is, maar Moore heeft gelijk gekregen. Tot op heden is zijn voorspelling uitgekomen. Sterker: die constante van twee jaar is bijgesteld naar achttien maanden. Inmiddels kunnen we spreken van een vrij normale gang van zaken; we zijn er onderwijl aan gewend geraakt dat er om het jaar een nog nieuwe, betere, en snellere iPhone op de markt komt – en daarmee zijn we misschien ook wel een klein beetje verwend.

Smartphones

Anno 2015 mogen we de wet van Moore dankbaar zijn. Wie herinnert zich niet de logge en lompe computers uit de jaren negentig? Zet daar tegenover de tablets, smartphones en flinterdunne laptops van nu, en we willen niet meer terug. De wet van Moore, of beter gezegd de ontwikkeling van de blijvende stijging van het aantal transistors in een chip, maakt dat 'de computer' zich blijft ontwikkelen. Interessant daarbij is dat dit de enige 'industrie' is die zo'n ontzettende blijvende vaart blijft nemen. Vergelijk het bijvoorbeeld eens met 'de auto'. Die worden toch niet ieder jaar dubbel zo snel? Bedenk je eens dat in de iPhone 6 exact 2 miljard transistoren zitten, verpakt op 89 vierkante millimeter. En dat de voorganger A7 er 'maar' een miljard had. En bedenk eens wat er zou gebeuren als eerder genoemde constante voor de helft zo traag zou zijn? Dat betekent dat de eerste smartphone nog ontwikkeld moest worden en de eerste mobiele telefoon nu zo langzamerhand op de markt kwam.

Invloed

Techniek, we kunnen anno 2015 niet meer zonder. Maar wat voor invloed heeft de wet van Moore nu eigenlijk op onze huidige samenleving?

• Technologisch 
  De techniek is met de jaren (logischerwijs) beter geworden. Computergebruik is een normale zaak geworden, in zowel werk- als privésituaties. Het feit dat dit zo normaal is geworden, is te danken aan die voortdurende verkleining van de transistor.
• Economisch
  Hoe meer tijd je wint, hoe meer geld je verdient. We kunnen rustig stellen dat de wet van Moore een positieve invloed heeft op onze huidige economie. Meest belangrijke ontwikkeling: hogere prestaties voor minder geld. Kortgezegd passen er steeds meer transistors in kleinere chips, wat maakt dat computers steeds sneller kunnen werken. En tijd is geld, zogezegd.
• Maatschappelijk
  Misschien wel de belangrijkste ontwikkeling. De techniek anno 2015 heeft zonder twijfel haar invloed op onze huidige samenleving en maatschappij. Al onze communicatievormen vinden plaats door middel van techniek. Sta eens stil bij de volgende feitjes:
• Het schoolbord is met de jaren vervangen door de blackboard;
• YouTube lijkt terrein te winnen van de televisie. Kun je je voorstellen dat de huidige jeugd de televisie een ‘ouderwets apparaat’ vindt? Terwijl hun ouders maar niet begrepen waarom hun kinderen maar aan de beeldbuis geplakt bleven (‘daar krijg je vierkante ogen van’)?
• Internetten doen we op de smartphone. Snel naar huis fietsen om je mail te checken achter de pc, dat is allang verleden tijd. En dan te bedenken dat er pakweg vijftien jaar geleden gekscherend werd gedaan over het fenomeen ‘mail checken’ in plaats van ‘post openen’.
• Social media. Een uitnodiging over de post? Ook ouderwets. Wie geen Facebook heeft, zal de nodige digitale invites moeten missen. Overigens zijn de sociale media en dan met name Twitter ook een onmisbaar instrument voor de journalist van tegenwoordig. Wie bovenop het nieuws zit, zit op Twitter. En laten we tot slot LinkedIn ook niet uitsluiten; ben je werkzoekende en heb je geen LinkedIn-account, dan kun je die droombaan wel vergeten.

Het Nieuwe Werken

Een nieuw initiatief dat in 2007 de kop opstak en waarbij het de bedoeling was dat men slimmer en efficiënter gingen werken, de naam zegt het al: Het Nieuwe Werken. Auteur Dik Bijl schrijft in zijn boek Het Nieuwe Werken (2007): 'Het Nieuwe Werken is een visie waarbij recente ontwikkelingen in de informatietechnologie als aanjager gelden voor betere inrichting en bestuur van het kenniswerk. Het gaat om vernieuwing van de fysieke werkplek, de organisatiestructuur en -cultuur, de managementstijl en niet te vergeten de mentaliteit van de kenniswerker en zijn manager.' Ook Het Nieuwe Werken is een antwoord op de wet van Moore. Of misschien beter gezegd: de techniek is aanleiding geweest voor Het Nieuwe Werken. Begrippen als tijd en afstand zijn weggevallen; informatie is op allerlei mogelijke manieren beschikbaar.

Op werken20.nl valt te lezen: 'Het Nieuwe Werken is de katalysator van een stille revolutie. Het is een verzamelnaam van diverse manieren van slimmer, efficiënter en effectiever werken, gebruik maken van nieuwe technologiën; experimenteren met nieuwe vormen van samenwerking, maar ook nieuwe manieren van leidinggeven, minder hiërarchie, meer eigen verantwoordelijkheid, meer delegeren en meer overlaten aan eigen creativiteit en oplossingsgerichtheid.’ Volgens werken20.nl is het vervolgens de vraag hoe snel de ontwikkelingen zullen verlopen en vooral hoe de aloude hiërarchische structuren en organisatie met deze (maatschappelijke) ontwikkelingen om zullen gaan. 'Want de verdere ontwikkeling van Het Nieuwe Werken (Werken 2.0), de Kenniswerker (Werknemer 2.0) en mogelijkheden (Enterprise 2.0) zal wellicht de nodige druk zetten op de huidige organisatievormen.' 

Toekomst

Wat heeft de toekomst van de wet van Moore voor ons in petto? Kunnen we nog harder gaan? Op het moment van schrijven produceren we processors op basis van veertien nanometertechnologie. De volgende stap in chiptechnologie zit er aan te komen, en dat zou dan gaan om tien nanometer. Sterker: in Intel-labs wordt al geëxperimenteerd met transistors op basis van zeven en vijf nanometer – en de verwachting is dat dit alleen nog maar hader gaat. Met name dankzij andere chipinnovaties zoals de 3d-transistor lijkt het erop dat de Wet van Moore alleen nog maar groter wordt.